Podiumkunst.net verbindt de collecties uit de schatkamers van de podiumkunsten en stelt deze open voor onderzoekers, makers en liefhebbers. Om dit te kunnen bolwerken is Podiumkunst.net vanaf dag één een digitale infrastructuur aan het ontwikkelen. Daar komt een hoop bij kijken: niet alleen zijn er veel instellingen en gezelschappen in de podiumkunsten, er is ook een rijke, lange geschiedenis. Om al deze kennis te kunnen structureren, verbinden en openstellen moet er worden gekeken naar de informatiearchitectuur. Om inzichtelijk te maken wat er bij Podiumkunst.net op het gebied van informatiearchitectuur allemaal achter de schermen gebeurt, spraken wij met Remco de Boer over de plannen en ontwikkelingen voor de digitale infrastructuur van Podiumkunst.net.
Remco de Boer is informatiearchitect en partner bij ArchiXL, een adviesbureau op het gebied van informatie- en enterprisearchitectuur dat organisaties ondersteunt bij het optimaliseren van hun informatievoorziening. Binnen deze functie houdt Remco zich voornamelijk bezig met onderwijs en cultuur. Remco vertelt wat hij wil bereiken met zijn werk: ‘‘Onderwijs en cultuur zijn vakgebieden die veel maatschappelijke impact hebben. Ik ben in deze sectoren voornamelijk achter de schermen bezig om ervoor te zorgen dat de kennis die er is toegankelijk wordt voor iedereen. Zo maak ik zaken mogelijk die uiteindelijk heel veel mensen kunnen raken.’’ In essentie werkt Remco aan het structureren en bruikbaar maken van informatie, zodat het op de juiste plaats en op het juiste moment voorhanden is.
De informatiearchitectuur van Podiumkunst.net
Remco is als informatiearchitect betrokken bij Podiumkunst.net. Daar houdt hij zich vooral bezig met het uitdenken van de benodigde infrastructurele ondersteuning en de informatiestructuren die nodig zijn om de Podiumkunst.net knowledge graph te kunnen laten werken. Deze knowledge graph wordt momenteel door Podiumkunst.net ontwikkeld met het doel om een platform te creëren waarop al het Nederlandse podiumkunst-erfgoed samenkomt, zodat het digitaal verbinden, zoeken naar- en gebruiken van het podiumkunst-erfgoed toegankelijker wordt. Voordat dit platform er is, is het belangrijk dat er afspraken worden gemaakt over de manier waarop informatie wordt opgeslagen en beschreven. Podiumkunst.net put daarvoor uit de Digitaal Erfgoed Referentie Architectuur (DERA). Samen met eigen onderzoek met collectiebeheerders heeft Podiumkunst.net negen architectuurprincipes op een rij gezet:
Fundering voor het ontsluiten van het podiumkunst-erfgoed
Podiumkunst.net zit momenteel in de fase van het gereedmaken van de digitale infrastructuur. Volgens Remco bestaat deze fase uit twee belangrijke onderdelen: ‘’Enerzijds is er een groot pallet aan collectiehouders die we uiteindelijk willen koppelen aan de Podiumkunst.net knowledge graph. Daarvoor moeten we bedenken hoe we de informatie waarover zij beschikken op zo’n manier kunnen structureren dat dat gaat lukken. De eerste stappen die een collectiehouder daarvoor kan zetten staan uitgelegd op de WikiXL-pagina van Podiumkunst.net.’’
De tweede poot van het gereedmaken van de digitale infrastructuur bestaat volgens Remco uit de verschillende functies die de infrastructuur moet gaan bieden: ‘‘Omdat er zo’n verscheidenheid aan collectiehouders is, worden collecties vaak op verschillende manieren beschreven en gepubliceerd. Podiumkunst.net heeft de wens dat alle instellingen in staat zijn om hun data te beschrijven in het formaat van het RDA-model, omdat er pas koppelingen tussen verschillende collecties kunnen worden gemaakt wanneer metadata uniform is. Om dit te bereiken biedt Podiumkunst.net ondersteuning aan collectiehouders, zodat zij mettertijd steeds meer technisch en inhoudelijk zelfstandig te werk kunnen gaan.’’ Het Archieftraject, een traject van Podiumkunst.net en Netwerk Archieven Design en Digitale Cultuur (NADD) waarbij makers worden geholpen met het in kaart brengen, duurzaam bewaren en toegankelijk maken van hun archieven, en de Archiveren voor Dummies-serie, zijn daar mooie praktische voorbeelden van.
Het vergaren van een wolk van kennis
De infrastructuur van Podiumkunst.net is in diverse opzichten een verlengstuk van de taken die instellingen zelf uitvoeren. Een van de belangrijkste functies van de infrastructuur van Podiumkunst.net is het creëren van een centrale plaats waar de inhoud van verschillende collecties bij elkaar kan komen en aan elkaar verbonden kan worden. ‘‘Daarbij moet je je niet voorstellen dat alle informatie in een grote bak wordt gegooid en daar lijntjes aan worden gelegd, maar dat die infrastructuur vooral in staat is om een centrale ingang te creëren voor gebruikers om de informatie die bij collectiehouders op de juiste manier gemetadateert en gepubliceerd is te raadplegen. De data blijft dus bij de bron, zodat het duidelijk is waar het eigenaarschap van- en de verantwoordelijkheid voor de data ligt, maar is via een centrale poort toegankelijk.’’ vertelt Remco.
Het collectiebeheersysteem (CBS) dat door instellingen wordt gebruikt maakt daarvoor volgens Remco in principe niet uit, zolang de data volgens de werkwijze van RDA beschreven is. ‘‘Op den duur hopen we dat alle collectiehouders in staat zijn om vanuit een CBS met een RDA-model de eigen data te publiceren.’’
Metadateren en het publiceren van linked data zijn mechanismen waarmee een heel rijke wolk van kennis kan worden gecreëerd. Zo wordt de informatie bruikbaar.
Het datasetregister als basis voor verbonden collecties
De basis van de Podiumkunst.net knowledge graph ligt in het datasetregister van het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE), dat inzicht geeft in de beschikbaarheid van datasets. Dit online register zorgt ervoor dat datasetbeschrijvingen van collectiehouders gedeeld kunnen worden. Zo kunnen onderzoekers en geïnteresseerden data gemakkelijk vinden en hergebruiken. Het datasetregister doet in principe hetzelfde als de Podiumkunst.net knowledge graph maar dan voor het gehele erfgoedveld. Podiumkunst.net wil ervoor zorgen dat de knowledge graph aansluit op het datasetregister van NDE. Daarom is Podiumkunst.net van plan om in de toekomst een hulpfunctie aan te bieden op het platform waarbij het aanmelden van een dataset bij Podiumkunst.net tegelijkertijd een aanmelding is voor het datasetregister van NDE.
Volgens Remco kan het gebruikmaken van het datasetregister veel voordelen opleveren: ‘‘Vaak zitten werken verstopt in de metadata van instellingen. Neem bijvoorbeeld een productie van het Zwanenmeer: daar zijn talloze uitvoeringen van. Bij deze producties zijn allerlei mensen in diverse rollen betrokken. Componisten, choreografen en dansers bijvoorbeeld.
Wij willen alle informatie over de producties en de betrokkenen kunnen ontsluiten, zodat er een heel rijke wolk van verbonden stukjes kennis ontstaat die niet alleen laat zien in welke collecties je kan zoeken naar meer informatie, maar ook welke andere onderwerpen eraan gerelateerd zijn. Zo ontstaat er een extra laag kennis.
De mens centraal
In het kort is de digitale infrastructuur van Podiumkunst.net vooral gericht op het zichtbaar, bruikbaar en vindbaar maken van het podiumkunst-erfgoed. Daarin stelt Podiumkunst.net volgens Remco de mens centraal: “De kracht van de Podiumkunst.net knowledge graph is dat we de doelgroepen aan de voorkant niet beperken, iedereen kan er gebruik van maken. De mens staat centraal. Of die mens nou onderzoeker, maker, liefhebber of geïnteresseerde is, dat maakt niet uit.’’
Dit jaar worden een aantal grote stappen gezet bij Podiumkunst.net om de concepten die uitgedacht- en de functies die ingetekend zijn te realiseren. ‘‘We zijn daarom op zoek naar partijen die ons daarbij kunnen helpen. We zitten nu in de fase waarin we van papier naar implementatie gaan. Ons pilotproject met Musidesk en onze uitvoeringsmedia-wikipagina zijn voorbeelden van de eerste stappen die er worden gezet om de Podiumnkunst.net knowledge graph vorm te geven. We gaan bouwen, verder ontwikkelen en binnenkort zullen er veel mooie dingen online komen.’’
