De Innovatielabs zijn van start! Via een open call heeft het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie een oproep gedaan naar instellingen en makers om samenwerkingsverbanden aan te gaan die de Nederlandse culturele en creatieve sector op een duurzame manier versterken en flexibeler maken, bijvoorbeeld door middel van hybride toepassingen, digitalisering en nieuwe publieksbenaderingen. Van de 174 ontvangen voorstellen zijn uiteindelijk 16 projecten geselecteerd, waaronder Living Lab Open Cultuurdata.
Wat is Living Lab Open Cultuurdata?
Paulien Dresscher, freelance curator en onderzoeker op het gebied van cultuur en digitale media, is lid van het kernteam van PublicSpaces; één van de organisaties achter het Living Lab Open Cultuurdata project. Ze legt uit hoe het initiatief voor dit project is ontstaan: “Eigenlijk is het een uitvloeisel van de corona-periode waarin veel festivals online gingen werken, en een soort omroepen werden. Mensen hebben toen niet alleen de nadelen van het online werken, maar ook de voordelen van het online publiek kunnen ontdekken. Er zitten heel mooie kansen in het online domein.”
Samen met de projectpartners Het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid, NPO en Waag en een brede groep partners uit de culturele sector en relevante netwerken, zoals Pakhuis de Zwijger, ArchiXL, het Nederlands Jazz Archief en Dutch Composers Now onder de paraplu van Podiumkunst.net, start PublicSpaces nu een “living lab” om te onderzoeken hoe bestaande online diensten kunnen bijdragen aan “een groter bereik en betere vindbaarheid van het online aanbod van culturele producties.” Door gemeenschappelijke standaarden te realiseren en open source voorzieningen te ontwikkelen, zullen culturele instellingen hun digitale erfgoed kunnen koppelen aan bestaande publieke distributiekanalen.
Het belang van Living Lab Open Cultuurdata?
Paulien vertelt hoe Living Lab Open Cultuurdata vier grenzen kan opheffen waar publieke instellingen vaak tegenaan lopen. Zo dreigt digitaal erfgoedmateriaal verloren te gaan omdat het moeilijk vindbaar is, en nergens is samengebracht in één goed doorzoekbaar systeem. “Er zijn geen vaste standaarden voor het zoeken en archiveren van digitale erfgoed-producties. Elke organisatie heeft zijn eigen systeem, dus moet je in al die verschillende organisaties gaan zoeken, op verschillende websites. Hoe leuk zou het zijn als dit gebundeld is en je alles bij elkaar kan vinden op één platform?” Er zal daarom prototype van een standaardisering worden ontwikkeld voor de uitwisseling en toegankelijkheid van open cultuurdata tussen publieke instellingen – allemaal volgens de uitgangspunten van het Netwerk Digitaal Erfgoed en PublicSpaces. Daarbij wordt er gebruik gemaakt van de digitale infrastructuur die Podiumkunst.net aan het opbouwen is om al deze data voor de podiumkunsten aan elkaar te verbinden.
Een tweede grens is dat veel gebruikte online platforms vaak niet op publieke waarden zijn gebouwd “zoals bijvoorbeeld Youtube, Google Analytics of Mollie – voor het kaartverkoopsysteem,” zegt Paulien. Platforms zoals deze houden weinig rekening met de waarden van de gebruikers:. “Er wordt vaak data geharvest en er gebeuren allerlei dingen met je persoonsgegevens waar je geen weet van hebt. Daar willen we ook wat aan doen.”
Een derde grens is dat er – met name voor podiumkunstinstellingen en kleinere gezelschappen – geen passende businessmodellen blijken te zijn voor streaming content. Hoewel streaming voor vele culturele aanbieders al een normaal onderdeel is van de bedrijfsvoering, is dit nog niet het geval voor de podiumkunsten en de festivalwereld. Een gemiste kans, omdat gearchiveerde voorstellingen en events kunnen leiden tot een groter publiek en meer inkomsten. “Daar willen we ook naar kijken,” zegt Paulien.
Als laatste verwijst Paulien naar het gebrek aan kennis over streaming. Livestreams worden vaak gezien als een extra taak – en dus meer last – in plaats van een nuttige manier om een groter publiek aan te trekken. “Met name in de kleinere gezelschappen is er toch te weinig kennis over het maken en distribueren van livestreams.” Door zich aan te sluiten bij Living Lab Open Cultuurdata, kunnen kleine gezelschappen in de culturele sector meer informatie uitwisselen met grotere spelers en de hulp inroepen van projectpartners zoals Podiumkunst.net om meer kennis op te doen op dit vlak. Behalve dat hierdoor hun kennis in livestreams en archivering van digitaal cultureel erfgoed wordt vergroot, geeft het ook de kans om het aanbod van de podiumkunsten te laten groeien.
Herhaling van verleden
Paulien legt uit hoe Living Lab Open Cultuurdata kan voorkomen dat het verleden zich herhaalt: “In de jaren ‘50 en ‘60 was het heel normaal voor televisieomroepen om bandjes over te spoelen – die werden gewoon vijf keer opnieuw gebruikt. Daarmee is uniek materiaal verdwenen. Tegenwoordig komt er, buiten de omroepen om, steeds meer waardevolle content online, en dat moet beheerd worden, anders wordt het onvindbaar en verdwijnt het in de massa.. Living Lab Open Cultuurdata onderzoekt hoe dit digitale materiaal gearchiveerd kan worden en ook goed doorzoekbaar en vindbaar wordt. Want als je iets bewaard en je weet niet waar het is, dan heb je er nog niets aan.”
Het doel van het project is dan ook om gemeenschappelijke voorzieningen te ontwikkelen voor het digitaal cultureel erfgoed, waardoor er een verbinding gelegd kan worden tussen al het culturele aanbod in Nederland. Het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid zorgt voor een duurzame en veilige archivering van video streams en bijbehorende metadata. Podiumkunst.net vormt daarbij één van de schakels als het gaat om het beschikbaar stellen en verbinden van metadata binnen en tussen de collecties. Hierdoor zullen de publieke agenda’s en video content van verschillende culturele organisaties toegankelijk en vindbaar worden voor een groot publiek. “Voor de culturele instellingen is het voordeel dat zij makkelijker hun publiek kunnen bereiken en dat hun evenementen niet na één keer afgelopen zijn. Als mensen ergens niet live bij kunnen zijn, kunnen ze het later nog vinden en terugkijken. Het organisatie-breed zoeken van content op thema zou dan ook mogelijk worden. Daarmee waait de waarde van de producties die in livestreams zit ook niet zomaar weg.”
Wat kunnen we verwachten?
Paulien vertelt wat ze hoopt te bereiken met het Living Lab Open Cultuurdata project: “Het zou ideaal zijn als we over 18 maanden een werkend prototype voor een online en doorzoekbaar archief hebben ontwikkeld, waarbij alle partners hun bijdrage hebben kunnen leveren, en dat breder geïmplementeerd kan worden. Er ligt nog een grote uitdaging voor ons en er moet nog heel veel gebeuren, maar iedereen heeft er heel veel zin in. Het is altijd leuk om iets nieuws te ontwikkelen!”
