Podiumkunst.net staat voor verbinden. Verbinden van het netwerk van podiumkunsten en het ontsluiten van hun collecties. Maar hoe pak je dat aan? Hoe verbind je de metadata achter de prachtige collecties in het muziek- en theaterveld? En hoe maak je deze data beschikbaar voor alle podiumkunst liefhebbers? Deze uitdaging is Podiumkunst.net samen met haar werkgroep metadata aangegaan: het RDA-model gaat de toekomst van metadateren in de podiumkunsten worden. Maar wat is metadata eigenlijk en hoe gaat het RDA-model helpen om collecties beter vindbaar en zichtbaar te maken?
Wat is metadata?
“Metadata (ook wel metagegevens genoemd) zijn gegevens die de karakteristieken van gegevens beschrijven. Het zijn eigenlijk data over data.” aldus de definitie van het Nationaal Archief. Metadata is dus het zo uitgebreid mogelijk beschrijven van een object en zulke databestanden kunnen alomvattend zijn. Van de creator van het stuk en de datum van creatie, naar de talen waarin het is uitgegeven en door wie het waar en wanneer is uitgevoerd. En dat is volgens Marjon van Schendel, domeincoördinator muziek bij Podiumkunst.net erg belangrijk: “Omdat je moet weten wat je in huis hebt, zodat je het terug kunt vinden en kunt verbinden met andere collecties.”
Metadata van de verschillende collecties binnen de podiumkunsten zijn verspreid en niet altijd op dezelfde manier beschreven. Daardoor is het moeilijk om alle informatie en gerelateerde objecten over een werk beschikbaar te krijgen. Neem als voorbeeld één van de bekendste tragedies van William Shakespeare: Romeo en Julia.
Romeo en Julia is niet alleen een toneelstuk, maar ook een boek, een opera en een musical. Naast de bladmuziek, de opnames en informatie over de uitvoerenden bestaan er programmaboekjes, zijn er kostuums voor op het podium ontworpen en zijn er talloze recensies geschreven. Al deze objecten en de bijbehorende data liggen vaak bij verschillende beheerders opgeslagen; kranten hebben bijvoorbeeld de recensies in hun archief, maar de muziek of de kostuumontwerpen liggen elders opgeslagen. Afhankelijk van de aard van de instelling kan er ook meer of minder waarde aan de verschillende metadata worden gehecht. Voor een student Letterkunde is de tekst het meest interessant, maar voor een grafisch ontwerper zijn het juist de programmaboekjes en posters.
De grootste en oudste uitdaging als het gaat om metadateren? Dat is toch wel echt het uniform hanteren van één standaard. Dat iedereen op dezelfde manier en met dezelfde spelling metadata invoert. Want is het nu Tchaikovsky, Chaikovskiy of toch Tsjaikovsky?
Het LRM / RDA-model
Het ontwikkelen van een standaard voor metadatering is voor Podiumkunst.net een middel om het overkoepelende doel te realiseren; het verbinden en ontsluiten van collecties. Pas als de metadata uniform is kun je koppelingen maken tussen verschillende collecties. Hiervoor is er een werkgroep metadata opgericht bestaande uit specialisten (veelal catalogiseerders) van Stichting Omroep Muziek, Musidesk, Koninklijke Bibliotheek, Allard Pierson, Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Muziekweb, Nederlands Muziek Instituut en Podiumkunst.net.
De werkgroep heeft verschillende modellen voor metadatering kritisch beoordeeld en is uitgekomen op het Library Reference Model (LRM) en het Resource Description and Access Model (RDA), dat daarvan een uitwerking is. Waarom juist dit model? “Het LRM / RDA-model is flexibel, gericht op het verbinden van bibliotheek- en cultureel erfgoedcollecties, goed gedocumenteerd, gedegen en er zit een grote organisatie [de IFLA] achter” aldus Marjon van Schendel. Vooral de flexibiliteit gaf voor de werkgroep de doorslag. Het model moet namelijk op de gehele breedte van de podiumkunsten toepasbaar zijn.
De eerstvolgende stap voor de werkgroep is het opstellen van een applicatieprofiel waarin onder meer wordt beschreven welke entiteiten, elementen en vocabulaires (gestandaardiseerde termenlijsten voor bijvoorbeeld personen, instrumenten en genres) binnen het RDA-model worden gebruikt en welke metadata minimaal vereist zijn voor toetreding tot het netwerk van verbonden collecties. Hiervoor wordt nauw samengewerkt met het Netwerk Digitaal Erfgoed en het daar ontwikkelde termennetwerk en met de RDA Steering Committee, toezichthouder van het RDA-model. Simpel uitgelegd kan met het LRM / RDA-model als volgt worden gewerkt:
Je begint met de basis data; voor kleinere en beginnende instellingen kan dit een exceloverzicht zijn, maar ook een collectiebeheersysteem vormt de basis.
Deze gegevens vertaal je naar het RDA-model door middel van mapping
Voorbeeld van mapping → Hilversum valt onder plaats onder identifier X in het RDA-model
Als de collectie volledig met het RDA-model is gemapt, wordt deze gepubliceerd als Linked Open Data (LOD). Linked data is een manier om informatie uit verschillende bronnen op het web aan elkaar te verbinden zodat er verrijkte of nieuwe informatie ontstaat. Met open data zorg je ervoor dat de betreffende informatie ook kan en mag worden hergebruikt.
Met een zoekfunctie op een online portaal kan dan binnen de collectie of meerdere collecties worden gezocht en krijg je alle data die met jouw zoekterm te maken hebben te zien. Natuurlijk moet dit dan wel zijn vastgelegd in het systeem van de beherende instelling. Zo blijft de data bij de bron en als er bij de bron (lees de beherende instelling) iets wordt veranderd aan de metadata, dan is deze aanpassing gelijk doorgevoerd in alle systemen en portalen waar de data wordt gebruikt. Dat scheelt heel wat aanpassingen!
De toekomst van metadateren voor de podiumkunsten
Om de kolossale klus van het metadateren van de podiumkunsten te klaren, moet de werkgroep ergens beginnen. Dat doet ze met het domein muziek, zowel met de grotere en oudere collecties van de deelnemers in de werkgroep, als met een instelling die begint met catalogiseren, zoals de Nederlandse Bachvereniging. Juist door bij verschillende collecties te starten bij verschillende stappen in het proces van metadateren kan de werkgroep al vroeg veel testen en leren. Hoe meer zij leert, hoe sneller en beter de collecties van de podiumkunsten worden verbonden en ontsloten. Want uiteraard worden alle ervaringen gedeeld met het gehele netwerk van Podiumkunst.net.
