De Nederlandse componist Louis Andriessen heeft sinds de jaren zestig veel invloed gehad op het muzikale landschap. Zijn samenwerkingen met theatergezelschappen, andere componisten, muzikanten, schrijvers en regisseurs hebben diepe sporen nagelaten en mensen over de hele wereld geïnspireerd. Momenteel wordt zijn nalatenschap gekoesterd en ontsloten door de Louis Andriessen Stichting en hun partners die zich inzetten om een online platform te creëren waarop zijn erfgoed toegankelijk kan worden gemaakt.
Een eerste stap in die richting was de deelname aan een pilotproject van Podiumkunst.net. Tijdens deze pilot werd er gekeken of het collectiebeheersysteem Omeka S geschikt zou kunnen zijn voor het beheren, verbinden en ontsluiten van de archieven van Louis Andriessen. De eerste resultaten waren positief, en na succesvolle afronding is de stichting nu actief bezig met het uploaden en verbinden van Andriessens archieven in dat collectiebeheersysteem. Marjon van Schendel, projectleider van het Louis Andriessen Platform en Jeroen Seeverens, IT-consultant voor het platform, delen hun ervaringen met de implementatie van dit systeem, wat ze tot nu toe hebben geleerd, en de drempels en successen die ze hebben ervaren.
Samenwerking, focus en inspiratie
Marjon is al sinds de start betrokken bij dit project. Ze legt uit dat het werd geïnitieerd met het idee om een platform te creëren op basis van linked open data. Dit platform zou niet alleen het werk van Andriessen presenteren, maar ook als model kunnen dienen voor het toegankelijk maken van werken van andere kunstenaars. ‘‘Het persoonlijke archief van Louis Andriessen vormt de basis voor het platform. Er zijn stapels materialen over een breed scala aan onderwerpen, zoals geannoteerde boeken over samenwerkingen, filosofen, kunst en componisten, maar ook artikelen geschreven door of over Louis. De collectie is dus zeer uitgebreid en divers. Ons doel is niet alleen om dat te ontsluiten, maar ook om verbindingen te leggen met andere archieven. Daarom werken we samen met erfgoedinstellingen als Allard Pierson, Beeld & Geluid, Stichting Omroep Muziek en het Nederlands Muziek Instituut.’’ vertelt Marjon. Daarnaast heeft de stichting korte lijntjes met andere initiatieven die zich inzetten om kennis over muziek te verspreiden en muzikaal erfgoed breed toegankelijk te maken, zoals New Music Now en Stichting Misha Mengelberg. ‘‘Door voortdurend in gesprek te blijven met andere initiatieven, kunnen we gezamenlijk obstakels overwinnen en efficiënt vooruitgang boeken.’’ licht Marjon toe.
De keuze voor Omeka S
De keuze voor Omeka S als collectiebeheersysteem markeert een belangrijke stap in het project. Jeroen vertelt dat de open source-aard van Omeka S en de mogelijkheid om met linked open data te werken een belangrijk onderdeel waren van de beslissing om verder in zee te gaan met dit systeem. ‘‘Omeka S is laagdrempelig, veelzijdig en wordt door steeds meer erfgoedinstellingen gebruikt. Omdat het open source is, ben je minder afhankelijk van een specifieke leverancier, zijn er geen licentiekosten en kun je eventueel zaken zelf uitbreiden of toevoegen.Bovendien maakt het systeem het werken met linked data relatief eenvoudig, zonder dat uitgebreide trainingen nodig zijn voor de redactie. Het systeem vertaalt onder water namelijk alles naar de juiste datastructuren.’’ Marjon licht toe dat vanuit het Netwerk Digitaal Erfgoed al langer positieve geluiden kwamen over Omeka S. ‘‘Daarna vond Podiumkunst.net het ook voor de podiumkunsten toepasbaar en begonnen wij aan de pilot. Die positieve geluiden en de succesvolle afronding van de pilot hebben ons over de streep getrokken om verder met het systeem in zee te gaan.’’
RDA-standaarden en linked open data
Om de archieven zo beschikbaar te stellen dat ze gelinkt kunnen worden met andere bronnen, hanteren Marjon en Jeroen RDA-metadatastandaard. ‘‘Dat is een catalogiseerstandaard die voor bibliografische data veel gebruikt wordt, maar bijvoorbeeld ook toepasbaar is voor muziek en door zijn rijkheid ook goed te vertalen is naar beschrijvende metadatastandaarden zoals BIBFRAME, Dublin Core of Schema.org..’’ vertelt Jeroen. Marjon vult aan: ‘‘RDA is een van de meest uitgebreide standaarden, je hebt een aantal objecttypes en klassen, maar daarnaast zitten er nog talloze andere velden in. Je kan zelf kiezen welke relevant zijn voor je data. Dit biedt veel mogelijkheden en flexibiliteit maar vergt ook een hoop keuzes en geduld. Zo hebben we de keuze gemaakt om de lijst met werken van Louis Andriessen als uitgangspunt te nemen. We maken daarnaast een lijst met alle personen en organisaties die betrokken zijn geweest bij het maken en uitvoeren van Andriessens werk. Deze lijsten kunnen we vervolgens met elkaar verbinden. Daaraan proberen we data uit andere bronnen te koppelen, denk bijvoorbeeld aan de archieven die bij erfgoedinstellingen liggen.’’
Ondanks dat de vertaling naar de RDA-standaard soms ingewikkeld was, vinden Marjon en Jeroen het de inzet meer dan waard. ‘‘Je kan misschien op een makkelijkere manier snel een website bouwen en daar de archieven van Louis Andriessen in uploaden, maar dat is niet duurzaam en dan kan je het niet verbinden met andere data. Daarom is het heel belangrijk om gebruik te maken van een collectiebeheersysteem en een metadatastandaard.’’
Wij willen met Omeka S en het gebruik van linked open data bereiken dat er iets duurzaams komt en dat die data ook door anderen gebruikt kan worden.
Stap voor stap naar succes
Aan anderen die aan de slag willen gaan om hun archieven toegankelijk te maken, geeft Marjon de tip om gebruik te maken van terminologiebronnen. ‘‘Dat is echt de basis waarop je verbindingen kunt gaan maken met andere bronnen.’’ Jeroen beaamt dit en vult aan dat het ook belangrijk is om samenwerking op te zoeken. ‘‘Laat je goed adviseren door mensen en instellingen die hier al ervaring mee hebben.’’ Als belangrijkste tip geeft hij mee: “Denk na over het hele plaatje, neem daar de tijd voor, schrijf een plan en schroef dan je ambitie terug door het in fases op te delen. Zo houd je het proces realistisch en financieel haalbaar. Stap voor stap kom je dan dichter bij dat einddoel. Een alternatief is enthousiast vooruit gaan zonder plan, maar dan loop je vroeg of laat tegen een muur aan.’’
Ook al kun je het niet meteen publiceren, verzamel het materiaal in ieder geval. Je wil dat die kennis behouden blijft.
Ideeën, plannen en ambities
Als eerste stap is nu de werkenlijst van Louis Andriessen opgenomen in het collectiebeheersysteem. Marjon vertelt dat de volgende stap is om daar een website op te ontwikkelen. “We streven ernaar om deze tegen de zomer af te hebben en hopen dat we dan de middelen hebben om hem verder te ontwikkelen tot een aantrekkelijke site voor het publiek.” Tegelijkertijd zijn ze actief bezig om het erfgoed van Louis Andriessen te behouden en musici in staat te stellen ermee te werken. Marjon legt uit: “Op dit moment ontwikkelen we een reeks tutorials voor musici die Louis Andriessens werk willen uitvoeren, gebaseerd op ervaringen van musici die met hem gewerkt hebben. Deze tutorials willen we verspreiden via platforms zoals Dutch Composers Now en natuurlijk onze eigen website.” Jeroen voegt eraan toe dat ze ook bezig zijn met het verkennen van mogelijkheden om commercieel beschikbare content, zoals muziek op Spotify of Idagio, op een boeiende manier in een linked data omgeving aan te bieden. “We kunnen de metadata online plaatsen, maar het zou natuurlijk nog leuker zijn als mensen ook daadwerkelijk een fragment van de muziek kunnen beluisteren of bekijken. Dit vereist nauwe samenwerkingen met rechthebbenden, zoals de uitgevers. Op dit moment onderzoeken we welke mogelijkheden er zijn op dat gebied.”
Voor Marjon en Jeroen betekent dit project veel meer dan alleen een technische onderneming; het is een eerbetoon aan een van de grootste Nederlandse componisten en een bron van inspiratie voor komende generaties. Met een nadruk op samenwerking, innovatie en een diepe passie voor muziek, belooft het Louis Andriessen platform een waardevolle bron te worden voor muziek- en cultuurliefhebbers over de hele wereld.
Ik vind dit proces enorm inspirerend omdat we stap voor stap vooruitgang boeken. Ik hoop dat anderen met vergelijkbare plannen van ons proces kunnen leren, zodat hun eigen traject wat soepeler verloopt.
