Op de Meibergdreef bij het IWO – het boekendepot van de Universiteit in Amsterdam – worden schatten uit de geschiedenis van zowel theater, dans en muziek zorgvuldig beheerd en bewaard door het Allard Pierson. Deze bijzondere collectie van uitvoerende podiumkunsten staat onder toeziend oog van conservator Hans van Keulen en zijn collega’s. Hans geeft een kijkje in de keuken van alle bijzondere materialen vanaf de 17de eeuw tot het heden die hier te vinden zijn.
De bijzondere collectie uitvoerende kunsten
De uitvoerende kunsten collectie van het Allard Pierson is heel divers en bestrijkt theater, dans, muziek en circus. Hans: “Als zodanig bestaat het Allard Pierson als kennisinstituut en museum nog maar kort; sinds 2019. Het is een samenvoeging van het Allard Pierson Museum, het archeologisch museum van de Universiteit van Amsterdam (UvA) en de bijzondere collecties van de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam. De theater- en muziekcollecties zijn in 2013 onderdeel geworden van de bijzondere collecties van de UvA.”
“Nu we wat groter zijn is het de bedoeling dat de verschillende onderdelen beter worden geïntegreerd. De verschillende deelcollecties, van lichte muziek tot klassieke muziek en de uitvoerende kunsten, behoeven deze integratie omdat ze elkaar kunnen versterken. Wij hebben bijvoorbeeld een collectie van het dansorkest The Ramblers en in de theatercollectie zit veel cabaret en lichte muziek tot 1950. Tegelijkertijd bevatten de collecties van muziekuitgeverij Donemus en Stichting Gaudeamus, ter bevordering van eigentijdse klassieke muziek, juist meer moderne klassieke werken.”
Maquettes, rekwisieten en meer
De theatercollectie van het Allard Pierson bestaat met name uit de collectie van het voormalige Theater Instituut Nederland. Maquettes, maskers, kostuums, rekwisieten, maar ook prenten en tekeningen, scènefoto’s, affiches, scripts en nog veel meer materialen geven een beeld van de geschiedenis van theater en toneel in Nederland vanaf de zeventiende eeuw. Naast de materialen die gebruikt werden voor voorstellingen, zijn er ook archieven van gezelschappen en persoonsarchieven opgeslagen. Hans toont bijvoorbeeld een grappige brief van zoetwarenwinkel Jamin aan danser, cabaretier en acteur Albert Mol, o.a. bekend van het televisieprogramma Wie van de Drie.
Hans: “Over de collectie van Theater Instituut Nederland valt heel veel te vertellen: het gaat helemaal terug tot de oprichting van het Toneelmuseum in 1924. Binnenkort bestaat de collectie dus honderd jaar.”
Naast theater- en toneel beheert het Allard Pierson een unieke circuscollectie die door de eeuwen heen is verzameld door privé-personen. Deze circuscollectie is één van de grootste in Europa en is digitaal ontsloten op Circusmuseum.
De toonkunst- en muziekcollecties
De muziekcollectie van het Allard Pierson bestaat met name uit de archieven van het in 2013 opgeheven Muziek Centrum Nederland (MCN). Hans: “Het MCN was een fusieorganisatie bestaande uit verschillende instellingen, waaronder muziekuitgeverij Donemus, Stichting Gaudeamus, het Nederlands Jazz Archief en Het Nationaal Pop Instituut. De collectie van het MCN bevat onder andere bladmuziek, tijdschriften, affiches, audio-en video-opnamen. Daarnaast hebben we een prachtige bladmuziekcollectie van het Felix Meritis uit de achttiende eeuw.”
Conservering en digitalisering
De methoden van conservering van de materialen zijn in de loop der jaren erg veranderd. “De maquettes werden bijvoorbeeld in de jaren ‘50 en ‘60 in dozen met een perspex voorkant opgeslagen. Maar deze dozen bleken uit spaanplaat te bestaan dat een gas afgeeft dat schadelijk is voor de maquettes. Daarom worden ze nu – net als koffers op vliegvelden – gesealed. Maar wie weet wat over twintig jaar de nieuwe methode zal zijn?”
Ook digitalisering kan worden gezien als een vorm van conservering, al blijft het belangrijk de fysieke objecten te bewaren. Hans: “Een deel van de collectie is al gedigitaliseerd, maar er is nog voldoende werk te verrichten. Er moet bijvoorbeeld nog veel ‘ontdubbeld’ worden, zodat van elk stuk één exemplaar is in plaats van meerdere.”
Premieres in Nederland
Naast het beheer en behoud van de uitvoerende collecties worden ook nieuwe materialen toegevoegd en actief verzameld. Hans: “Het meeste materiaal krijgen we in de vorm van nalatenschappen van overleden makers of wanneer gezelschappen worden opgeheven. Maar we verzorgen ieder jaar ook de theatercollectie selectie. Dat wil zeggen dat we iedere dag alle premières van alle disciplines behalve muziek (maar wel muziektheater, waaronder opera) in Nederland verzamelen. Voor Covid-19 waren dat er rond de 1100-1200 per jaar. Elk jaar kiest een externe commissie van twaalf tot vijftien personen daar honderd voorstellingen uit, deze moeten representatief zijn voor het afgelopen seizoen. Vervolgens vragen we de gekozen gezelschappen om een video, een set foto’s en een affiche. Deze selectie publiceren we in de TheaterEncyclopedie.”
Bijzonder miniatuurtheater
Eén van de topstukken in de theatercollectie van het Allard Pierson is volgens Hans het Slingelandt Toneel uit 1781. Het Slingelandt Toneel geeft een kijkje in de manier waarop er in die tijd in de Stadsschouwburg in Amsterdam van decor gewisseld werd en hoe decors samengesteld werden (op dit filmpje is een demonstratie van het toneel te zien). Hans: “We zijn bezig om te kijken of dit toneel ergens in het Allard Pierson kan staan. Maar dat valt niet mee, want het miniatuurtheater is toch drie meter hoog!”
Over deze reeks
In de reeks “een duik in de depots” leiden medewerkers van de consortiumpartners ons rond door hun collectie. We nemen een kijkje in de kelders, kasten en gangen van deze podiumkunst archieven en ontdekken een aantal van de schatten die er te vinden zijn. En ondertussen bespreken we de uitdagingen, kansen en de status van het digitaliseren van de podiumkunst collecties.
