Toen Theater Instituut Nederland in Amsterdam haar deuren in 2013 sloot, werd de collectie overgedragen aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) waar deze een plek heeft gekregen in de collectie Uitvoerende Kunsten van het Allard Pierson. Vanuit de wens om binding te blijven houden met het publiek ontstond het idee om een website te maken over de Nederlandse theatergeschiedenis: de Theaterencyclopedie. De Theaterencyclopedie is een levende opslagplaats van de Nederlandse theatergeschiedenis en omvat onder meer de database van alle voorstellingen die sinds de negentiende eeuw in Nederland zijn gespeeld. In de afgelopen jaren is de Theaterencyclopedie uitgegroeid tot een rijke digitale bron aan informatie waar liefhebbers, professionals en onderzoekers uit kunnen putten. Milco Feijnenbuik, hoofdredacteur bij de Theaterencyclopedie, vertelt ons over het ontstaan, de ontwikkeling en de ambities van deze unieke opslagplaats.
Een levende opslagplaats
Milco vertelt dat de Theatercollectie van het voormalig Theater Instituut Nederland de basis biedt voor de informatie op de Theaterencyclopedie. ‘‘Daarnaast bevat de Theatercollectie heel veel foto’s, maquettes, affiches, kostuums, decorontwerpen, die wij gaandeweg op de Theaterencyclopedie beschikbaar stellen. Omdat de collectie en de encyclopedie nauw met elkaar verbonden zijn, is het vrij makkelijk om dergelijk materiaal op de website aan voorstellingen te koppelen.’’ Verder wordt de Theaterencyclopedie aangevuld met informatie op basis van het Wikipedia-principe waarbij iedereen met een account vrijwillig informatie kan bijdragen, aanvullen en corrigeren, waarna de redactie het controleert.
Zo kunnen podia en makers bijvoorbeeld hun eigen pagina’s aanmaken en aanvullen en worden er dagelijks nieuwe gegevens aan de Theaterencyclopedie toegevoegd.
Een levende opslagplaats
Net als andere organisaties die zich bezighouden met het digitaal openstellen van collecties, stuit de Theaterencyclopedie soms op het auteursrecht. Milco: ‘‘We hebben heel veel in de collectie zitten, maar we mogen eigenlijk maar een klein deel laten zien.’’ Voor nieuwe voorstellingen is er een oplossing gevonden: ‘‘Wanneer bijvoorbeeld de Theaterkrant voor hun recensies foto’s en affiches opvraagt, vragen zij ook meteen of de Theaterencyclopedie toestemming krijgt om dat materiaal te publiceren. Dit betekent dat wij bij toekomstige premières vaker afbeeldingen kunnen toevoegen.’’
De Theaterencyclopedie werkt op meerdere vlakken samen met de Theaterkrant: ‘‘We hebben onder andere een gemeenschappelijke theaterkalender gemaakt waarop elke dag een twee- of drietal gebeurtenissen uit de theatergeschiedenis worden uitgelicht’’ zegt Milco. Daarnaast wordt er gekeken naar de mogelijkheid om de biografieën op de Theaterencyclopedie te koppelen aan nieuwsberichten en recensies van de Theaterkrant: ‘‘Zo kunnen bezoekers van de Theaterencyclopedie een overzicht krijgen van alle recensies en nieuwsberichten over een persoon en kunnen lezers van de Theaterkrant boven de persoonspagina’s een korte biografie lezen die afkomstig is van de Theaterencyclopedie.’’
Theaterkalender op Theaterencyclopedie
Een foto zegt meer met Linked Open Data
Naast het bezig zijn met actuele ontwikkelingen binnen de theaterwereld, vertelt Milco dat er ook actief wordt ingezet om informatie uit de theatergeschiedenis te ontsluiten. Zo zijn het afgelopen jaar theaterfoto’s van het Nationaal Archief gekoppeld aan gegevens uit de Theaterencyclopedie. ‘‘Wij hebben onze collectie met Jaime Boer, I-trainee bij het Nationaal Archief, gedeeld. Zij heeft geprobeerd de gegevens van de Theaterencyclopedie met Linked Open Data samen te voegen met foto’s uit het Nationaal Archief. Daar zijn duizenden resultaten uit gekomen, zoals koppelingen tussen theaterlocaties en personen. Het is zelfs mogelijk om een overzicht te krijgen van foto’s waar meerdere personen samen opstaan, zoals Annie M.G. Schmidt en Harry Bannink. Het project is nu afgerond. Op dit moment zijn we aan het uitzoeken hoe we die foto’s op een goede manier in de encyclopedie kunnen weergeven. Dat is technisch gezien nog even een puzzel, maar het lijkt ons mooi om de gematchte foto’s ook daadwerkelijk te laten zien op de website.’’
Een tijdlijn van voorstellingen, personen en locaties
De Theaterencyclopedie is constant in ontwikkeling. Het afgelopen jaar zijn er veel veranderingen doorgevoerd om de informatie nog toegankelijker te maken. ‘‘We hebben de carrièreoverzichten op de persoonspagina’s aangepast, waardoor ze completer zijn. Verder hebben we werkpagina’s toegevoegd die overzichten bieden van verschillende uitvoeringen van toneel-, dans-, opera- en musical-repertoire.’’ Maar daar houdt het niet op: ‘‘We ontwikkelen ook een kaart waarop alle theaterlocaties in Nederland door de tijd heen staan. Daar kan je doorheen scrollen en per jaar zien op welke locaties er gespeeld is. Die locaties zijn vervolgens weer gelinkt aan de persoons- en werkpagina’s van de encyclopedie.’’
De voorstellingen, personen en locaties vormen de basis van de Theaterencyclopedie. Los van die specifieke pagina’s zijn er het afgelopen jaar veranderingen doorgevoerd om meer context en overzicht te creëren op de website. ‘‘Om de theatergeschiedenis in context te zetten, hebben wij de mogelijkheid om tijdlijnen op de website te plaatsen onderzocht. We zijn nu bezig deze tijdlijnen te creëren en te verbinden aan al bestaande teksten op de website. Zo willen wij per genre een tijdlijn maken. De tijdlijn Opera staat al online.”
Het ontsluiten en online beschikbaar stellen van de theatergeschiedenis
Net als Podiumkunst.net heeft de Theaterencyclopedie het doel om collecties te ontsluiten en online beschikbaar te stellen. ‘‘Het is handig om één website te hebben waarop je de gehele Nederlandse theatergeschiedenis kan terugvinden. Het zou tof zijn als we op het punt komen dat mensen eerder van onze website gebruik gaan maken wanneer zij informatie zoeken over theater in Nederland, dan van Google’’ vertelt Milco. Daarnaast benadrukt Milco het belang van het digitaliseren van de theatergeschiedenis:
Met het oog op de toekomst denk ik dat het handig is als we, naast het fysieke materiaal, zoveel mogelijk digitaal bewaren. Digitalisering maakt informatie toekomstbestendig en inzichtelijk voor onderzoekers. Theater is heel vluchtig, zodra het doek dicht is, is het weg. Door die data beschikbaar te stellen, kun je proberen zo goed mogelijk een beeld te reconstrueren van hoe het was.
Met het oog op de toekomst
Ook in de toekomst zal de Theaterencyclopedie blijven veranderen en groeien: ‘‘Dagelijks komt er nieuw materiaal bij omdat er altijd nieuwe voorstellingen in première gaan en makers bijkomen. Ik hoop dat zij zich bewust worden van het belang van het bewaren van materialen als ontwerpen, blaadjes, scripts en flyers. Je kan natuurlijk als maker makkelijk denken ‘’we hebben het nu gemaakt, we gaan door naar het volgende’’ maar het is juist heel interessant om die materialen te bewaren en eventueel aan de Theatercollectie over te dragen voor in het archief” legt Milco uit.
Bij de Theaterencyclopedie wordt er nooit stilgezeten, met de theatergeschiedenis groeit en verandert de Theaterencyclopedie ook. Milco ziet daarin een mooie samenwerking met Podiumkunst.net. ‘‘Momenteel is Podiumkunst.net bezig om de Theatercollectie te koppelen aan andere databases. Het koppelen van databases zorgt ervoor dat informatie makkelijker vindbaar wordt. Zodra die koppeling er is, ontstaat de potentie om de gekoppelde informatie ook op de Theaterencyclopedie te tonen.’’ Zo zal de Theaterencyclopedie in samenwerking met Podiumkunst.net een nog rijkere bron aan informatie over theater in Nederland worden.
