Podiumkunst.net en het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis werken allebei hard aan het toepassen van het Resource Description and Access (RDA)-model om hun collecties digitaal te verbinden en toegankelijk te maken. In een tijd waarin metadata en Linked Open Data de sleutel zijn tot het ontsluiten van erfgoedinformatie, speelt het model een grote rol. Tijdens de EURIG Annual Meeting 2024 gaf Lian Wintermans, voorzitter van de Nederlandse RDA-commissie en informatiespecialist bij het RKD, een kijkje in hoe Podiumkunst.net en het RKD omgaan met de uitdagingen rondom de digitalisering en verbinding van collecties in de podiumkunsten.
De roadmap naar verbonden collecties
Begin 2024 werkte Lian samen met een Podiumkunst.net werkgroep aan een eerste versie van het RDA-applicatieprofiel. Dit profiel helpt de podiumkunstsector om hun collecties digitaal te standaardiseren en verbinden. Een belangrijke uitdaging hierbij was het balanceren tussen het brede aanbod van RDA-opties en de specifieke behoeften van de sector.
Wat maakt deze aanpak uniek? De werkgroep bracht verschillende soorten expertise samen: kennis van Linked Open Data, RDA en informatie-architectuur, gecombineerd met een brede ervaring met de podiumkunsten. Dat zorgt voor een profiel dat niet alleen technisch klopt, maar ook praktisch bruikbaar is in de podiumkunsten, een sector die nog vaak onderbelicht is gebleven in de wereld van Linked Open Data.
Balanceren tussen standaarden en flexibiliteit
Podiumkunst.net en het RKD gebruiken beide hetzelfde model, maar passen het op verschillende manieren toe. Podiumkunst.net focust op het verbinden van diverse podiumkunstcollecties, terwijl het RKD RDA toepast op hun bibliotheekcollecties. Dit brengt unieke uitdagingen met zich mee.
Bij Podiumkunst.net was het doel om RDA – oorspronkelijk ontwikkeld voor de bibliotheken – geschikt te maken voor de podiumkunsten. De vraag was: welke velden zijn nuttig? Uiteindelijk werd besloten om de focus te leggen op velden die praktisch zijn voor de beschrijving van kunstwerken, voorstellingen en uitvoeringen.
Het gaat niet om kwantiteit, maar om kwaliteit – je hoeft niet alle velden te gebruiken, alleen de meest relevante voor de sector.
Bij het RKD ligt de focus meer op het toepassen van RDA binnen hun bibliotheekcollecties. Dit bracht een uitdaging met zich mee: hoe verdeel je één record met veel verschillende soorten informatie volgens de strikte RDA-categorieën “Werk”, “Expressie”, “Manifestatie” en “Item”? Hier zoekt het RKD continu naar oplossingen.
Op weg naar de toekomst van metadata
Wat zijn de volgende stappen? Hoewel de formele RDA-applicatieprofielwerkgroep hun grootste taak er op heeft zitten, blijven de leden betrokken bij Podiumkunst.net. De huidige aanpak richt zich op het werken vanuit de praktijk. Specifieke (deel)collecties worden omgezet naar Linked Open Data in RDA, zoals de Theatercollectie, nu beheerd door het Allard Pierson en eigendom van het Theater Instituut Nederland.
Het mooie is dat de praktijk ons helpt om het profiel verder te verfijnen. Elke nieuwe collectie levert weer waardevolle inzichten op, die terugvloeien in het profiel.
Handige tips voor organisaties
Een belangrijke tip van Lian is om goed te kijken naar wat uniek is aan je collectie. Er zijn namelijk al veel bronnen beschikbaar met beschrijvingen van bekende personen, plaatsen of organisaties. Door deze te gebruiken – bijvoorbeeld via VIAF, GeoNames, of Muziekschatten – hoef je dit niet allemaal zelf te bedenken. Zo richt je je tijd en energie op de unieke aspecten van je eigen collectie.
Je hoeft niet alles zelf te beschrijven, richt je op wat uniek is en maak gebruik van bestaande bronnen.
Geen angst voor RDA!
Hoewel het RDA-applicatieprofiel technische aspecten bevat, ligt de echte kracht in het gebruik van systemen die gebruiksvriendelijk zijn. “In de toekomst willen we systemen ontwikkelen waarbij gebruikers gewoon hun gegevens invoeren, zonder gehinderd te worden door jargon,” zegt Lian. Denk aan een systeem waarin je bijvoorbeeld eenvoudig kunt invoeren wat voor soort objecten je beschrijft – van een muziekstuk tot een kostuum – en waarbij de juiste velden vanzelf naar voren komen.
Hoewel dit nog toekomstmuziek is, biedt het PodiumArchief, dat recent is gelanceerd, alvast een kijkje in hoe dit kan werken. Dit collectiesysteem voor de podiumkunsten is gericht op gebruiksvriendelijkheid, en hoewel de invoerder geen technische kennis van RDA of Linked Open Data nodig heeft, wordt alles netjes achter de schermen omgezet naar deze standaarden. Maar ook dit systeem moet continu verfijnd en verrijkt worden door de bijdragers en ontwikkelaars Theater Oostpool, Muziektheater De Plaats, Avisi en Podiumkunst.net.
Het RKD en Podiumkunst.net: Verschillend, maar verenigd
Het verschil tussen de aanpak van het RKD en Podiumkunst.net ligt in de aard van de collecties, maar beide organisaties delen het doel om hun data toegankelijker en meer verbonden te maken. Bij het RKD zijn de focus en aanpak anders vanwege hun diverse kunstcollecties, die meerdere modellen en standaarden vereisen naast RDA.
Lian benadrukt: “Je moet zo’n profiel blijven updaten, omdat je steeds nieuwe situaties tegenkomt.” Dit geldt zowel voor het RKD als voor Podiumkunst.net, waar ervaringen uit de praktijk telkens worden gebruikt om het profiel verder te verfijnen en toekomstbestendig te maken.
Conclusie: Een gedeelde visie op een verbonden toekomst
De presentatie van Lian Wintermans tijdens de EURIG Annual Meeting 2024 gaf een kijkje in de ontwikkelingen binnen de podiumkunsten en de beeldende kunst. Podiumkunst.net en het RKD hebben elk hun eigen aanpak, maar delen een gezamenlijke visie: door samen te werken en slim gebruik te maken van Linked Open Data, kunnen ze erfgoed beter toegankelijk maken en collecties verbinden.
We zijn nog lang niet klaar, maar door samenwerking en voortschrijdend inzicht kunnen we de toegang tot erfgoed steeds verder verbeteren.
