De Andriessens -
Leven voor de muziek
📷 vlnr: Hendrik, Jurriaan, Nico, Tine, Louis
De Andriessens -
Leven voor de muziek
Woonhuis van de familie Andriessen van 1934 tot 1950 en geboortehuis van de componist Louis Andriessen in 1939.
Van 1934 tot 1950 woonden hier componist Hendrik Andriessen en Tine Andriessen-Anschütz met hun zes kinderen. Hendrik Andriessen (1892-1981), tevens dirigent en organist van de St. Catharinakathedraal en directeur van het Utrechts conservatorium, schreef hier enkele van zijn bekendste werken, waaronder de Kuhnau-variaties. Zonen Jurriaan (1925-1996) en Louis (1939-2021) traden, minstens zo veelzijdig en vindingrijk, in de voetsporen van hun vader.
Dochter Caecilia Andriessen (1931-2019) was als muziekdocent een pionier in piano-ensembles. Jurriaan Andriessen maakte al in 1950 furore met zijn Berkshire Symphonies. Louis Andriessen brak in 1976 door met De Staat en heeft het muziekleven ingrijpend beïnvloed.
Het bord is gezet in de letter Comma Base, die ontwerper Martin Majoor vriendelijk ter beschikking heeft gesteld.
In 1934 verhuist de componist Hendrik Andriessen met zijn vrouw Tine Andriessen-Anschütz van Haarlem naar Utrecht om er als kerkmusicus in dienst te treden van de St. Catharinakathedraal. Enkele jaren later volgt zijn aanstelling als directeur van het Utrechts conservatorium.
Voor zestig gulden in de maand huurt Andriessen op Herenstraat 5 een huis op loopafstand van de kathedraal. Het pand verschaft onderdak aan het echtpaar en hun vijf kinderen. De oudsten, Hiek en Heleen, zijn tieners, de zonen Nico en Jurriaan zijn respectievelijk elf en tien jaar, en dochter Caecilia is nog maar drie. Allemaal zijn ze muzikaal, alleen Nico zal geen beroepsmusicus maar architect worden.
Jurriaan is een geboren componist. Alleen al in de oorlogsjaren, dat wil zeggen tussen zijn vijftiende en twintigste, schrijft hij meer dan vijftig stukken en stukjes. Caecilia droomt aanvankelijk van een carrière aan het toneel maar kiest uiteindelijk voor een studie piano. Zij herinnert zich het huis aan de Herenstraat als een ontmoetingsplek voor half kunstminnend Nederland. Altijd klinkt er wel ergens muziek en de sfeer is monter en daadkrachtig.
Hendrik Andriessen is niet de eerste musicus in de familie. Zijn grootvader en zijn vader gingen hem voor en zijn oudere broer Willem is een vermaard pianist, die trouwens ook componeert. Hendriks jongere broer Mari is beeldhouwer, onder meer bekend van zijn beeld De Dokwerker in Amsterdam. In de oorlog stellen de broers zich principieel anti-Duits op. Zij weigeren zowel een ariërverklaring te ondertekenen als lid te worden van de Kultuurkamer. Mari speelt een belangrijke rol in het verzet, Hendrik en Willem behoren tot de vooraanstaande Nederlanders die in 1942 in Sint-Michielsgestel in gijzeling worden genomen. Hendrik, die zijn vijftigste verjaardag in het interneringskamp viert, wordt na vijf maanden weer vrijgelaten. Zijn beide zonen weten aan de zogeheten Arbeitseinsatz te ontkomen, Jurriaan op grond van gezondheidsproblemen, Nico doordat hij, op transport gezet naar Duitsland, net over de IJssel door het wc-raampje van de trein weet te ontsnappen.
In de hongerwinter van 1944-45 brengt het gezin, inclusief de verloofde van Hiek, de meeste tijd door in de enige nog verwarmde kamer van het huis. Er stond een fietswiel, waarop een van de jongens fietste als er stroom nodig was. Men probeert de stemming erin te houden. ’s Avonds wordt er uit de Pickwick Papers van Dickens voorgelezen.
Net voor de oorlog is het gezin uitgebreid met een zesde kind: in 1939 is Louis geboren. De benjamin van het gezin scheelt negentien jaar met zijn oudste zus. Hij is, na Jurriaan, de tweede zoon die een geboren componist mag heten. ‘Louis is voor ons altijd de begaafdste van het stelletje geweest’, zal Hendrik in later jaren aan diens pianolerares toevertrouwen. Louis krijgt zijn eerste compositielessen van zijn vader en van zijn broer. Jurriaan, die in de Verenigde Staten heeft gestudeerd en daar furore met zijn Berkshire Symphonies heeft gemaakt, is zijn held, ook vanwege de opwindende jazzplaten die hij uit de States heeft meegebracht.
Maar inmiddels is het 1951 en is de familie van Utrecht naar Den Haag verhuisd.
The Andriessens -
Living for music
Home to the Andriessen family from 1934 to 1950 and birthplace of the composer Louis Andriessen in 1939.
From 1934 to 1950, composer Hendrik Andriessen and Tine Andriessen-Anschütz lived here with their six children. Hendrik Andriessen (1892-1981), also conductor and organist at St. Catherine’s Cathedral and director of the Utrecht Conservatory, wrote some of his best-known works here, including the Kuhnau Variations. Sons Jurriaan (1925-1996) and Louis (1939-2021), each versatile and inventive in their own right, followed in their father’s footsteps.Â
Daughter Caecilia Andriessen (1931-2019) was a pioneer in piano ensemble pedagogy. Jurriaan Andriessen caused a sensation in 1950 with his Berkshire Symphonies. Louis Andriessen made his breakthrough in 1976 with De Staat and has profoundly influenced musical life worldwide.Â
The plaquette is set in the letter Comma Base, kindly provided by designer Martin Majoor.
In 1934 composer Hendrik Andriessen and his wife Tine Andriessen-Anschütz moved from Haarlem to Utrecht so that he could serve as the church musician at St. Catherine’s Cathedral. After a few years he was appointed the director of the Utrecht Conservatory.
For sixty Dutch guilders a month Andriessen rented a house at the Herenstraat 5 which was within walking distance from the cathedral. The premises provided a home for the married couple and their five children. The eldest, Hiek and Heleen, are teenagers, sons Nico and Jurriaan are respectively eleven and ten years old, and daughter Caecilia is only three. All of the children are musical, only Nico wouldn’t become a professional musician but an architect.
Jurriaan is a born composer. During the war years alone, that is to say between his fifteenth and his twentieth, he writes more than fifty pieces and snippets of music. Caecilia initially dreams of a career as an actress but eventually decides on studying the piano. She remembers the house at the Herenstraat as a gathering point for the Netherlands’ art-loving society. There was always music to be heard somewhere and the atmosphere was merry and vigorous.
Hendrik Andriessen isn’t the first musician in the family. His grandfather and father preceded him and his eldest brother Willem is a renowned pianist, who also composes for that matter. Hendrik’s younger brother Mari is a sculptor, known for his sculpture The dock worker in Amsterdam, among others. During the war the brothers principally establish themselves as anti-German. They refuse to sign an Aryan Declaration or become members of the ‘Kultuurkamer’. Mari plays an important role in the resistance, Hendrik and Willem belong to the prominent group of Dutchmen who are held hostage in Sint-Michielsgestel in 1942. Hendrik, who celebrates his fiftieth birthday in the internment camp, is set free after five months. Both of his sons manage to escape the so called ‘Arbeitseinsatz’, Jurriaan because of health problems and Nico, being transported to Germany, manages to escape from the bathroom window on the train, just across the river IJssel.
During the Dutch famine in 1944-45 the family, including Hiek’s fiancé, spend most of their time in the only heated room left in the house. There was a bicycle wheel on which one of the boys would cycle if they needed electricity. They try to keep spirits high. In the evenings they read aloud from Dickens’ Pickwick Papers.
Just before the war the family increased in size with a sixth child: Louis was born in 1939. The youngest of the family and his eldest sister are nineteen years apart in age. He is, after Jurriaan, the second son who can be called a born composer. ‘Louis has always been the most gifted of the bunch’, Hendrik would later tell his piano teacher in confidence. Louis receives his first lessons in composing from his father and his brother. Jurriaan, who had studied in the United States and created quite the furore over there with his Berkshire Symphonies, is his hero, also thanks to the exciting jazz records he’d brought back with him from across the ocean.
But in the meanwhile it’s 1951 and the family has moved from Utrecht to the Hague.
De familie Andriessen
The Andriessen family
Hendrik Andriessen (1892-1981)
telg uit een kunstenaarsgeslacht en broer van zowel de gerenommeerde pianist Willem Andriessen als de illustere beeldhouwer Mari, geldt als een van de belangrijkste vernieuwers van de rooms-katholieke kerkmuziek in Nederland. Behalve als componist van een groot en veelzijdig oeuvre onderscheidde hij zich als organist en in het bijzonder als improvisator. Hendrik Andriessen was directeur van zowel het Utrechts conservatorium als het Koninklijk conservatorium in Den Haag.
Tine Andriessen-Anschütz (1898-1975)
was, anders dan haar meisjesnaam doet vermoeden, dochter van een Nederlandse vader en een Duitse moeder. Zij bracht haar kinderjaren grotendeels in Nederlands-Indië door, zoals je volgens zoon Louis nog altijd aan haar rollende r kon horen. Met een diploma hoofdvak piano op zak trouwde zij in 1919 met Hendrik Andriessen, die haar vier jaar eerder ter voorbereiding van het toelatingsexamen had ingewijd in de beginselen van de harmonieleer. Eenmaal moeder van een zich gestaag uitbreidend gezin, beperkte zij haar beroepspraktijk steeds meer tot het geven van pianolessen aan haar kinderen.
Gesina (‘Hiek’) Andriessen (1920-2011)
het eerste kind van het echtpaar Andriessen, was vernoemd naar de schilderes Gezina (Gesine) Vester, haar grootmoeder van vaderszijde. Hoewel zij als enige van de drie dochters van de muziek niet haar beroep maakte, was haar zangtalent groot genoeg om haar vader bij zijn causerieën vocaal bij te staan. Op de foto zien we haar als beoefenaar van de expressionistische Ausdruckstanz.
Heleen Andriessen (1921-2000)
het een na oudste kind, studeerde aan het conservatorium hoofdvak fluit. Oorspronkelijk wilde zij pianiste worden maar haar vader vond dat er daar al genoeg van waren. Toen vader Hendrik in 1942 werd gegijzeld in St. Michielsgestel, nam Heleen zijn taken bij het Conservatorium waar. Voor haar eindexamen componeerde Hendrik in 1944 zijn Variaties op een thema van Couperin voor fluit, harp en strijkorkest. Dertig jaar later volgde er nog een Fluitsonate voor ‘Heleentje’.
Nico Andriessen (1923-1996)
de oudste van de drie zonen, was als architect de enige van het gezin die de muziek niet professioneel beoefende. Hij maakte naam als pionier van kleinschalige stadsvernieuwing en was in de jaren 1967-1970 stadsarchitect van Haarlem. Zijn bekendste werk is het stadsvernieuwingsproject ‘Rozenprieel’.
Jurriaan Andriessen (1925-1996)
verbleef van 1949 tot 1951 in Amerika, waar hij o.a. het Berkshire Music Festival bezocht en geprezen werd door componisten als Bernstein en Stravinsky. Later schreef hij veel toneelmuziek voor de Haagse Comedie en voor film, radio en televisie, ook onder zijn pseudoniem als jazzpianist: Leslie Cool. In deze documentaire over het Tanglewood Festival is ‘Jur’ te zien vanaf 6:50. Als de young composer werkt hij met componist Aaron Copland en dirigent Serge Koussevitsky aan de voorbereidingen van een uitvoering van zijn Berkshire Symphonies, die hij zelf dirigeerde.
In 2015 was Caecilia Andriessen te gast bij Vrije Geluiden, waar zij vertelt over het leven en werk van haar broer Jurriaan, naar aanleiding van het hoorspel De Prins die de hik had, uit de muziekbibliotheek van het MCO met muziek van componist Jurriaan Andriessen en tekst van Alexander Pola.
Caecilia Andriessen (1931-2019)
studeerde piano en orgel aan het Koninklijk Conservatorium. Zij vormde in de jaren vijftig en zestig een pianoduo met broer Louis. Later ontwikkelde zij een speciale pianomethode waarbij zij pianoleerlingen op twee, drie of meer piano’s samen liet spelen. Zij maakte hiervoor vele arrangementen en gaf jaarlijks cursussen bij het Jackdaws Trust voor Muziekeducatie in Somerset. Daarnaast was zij jarenlang dirigent van het Byzantijns koor in Den Haag.
In 2024 verscheen de korte documentaire Een Vrouw met Vleugels, waarin filmmaakster Els Dinnissen en producent Ellen Kocken Caecilia Andriessen portretteerden.Â
Louis Andriessen (1939-2021)
wordt, ook internationaal, beschouwd als Nederlands bekendste componist. Hij heeft vanaf de jaren zestig een belangrijke stempel gedrukt op het muziekleven. Zijn talloze samenwerkingen met theatergroepen, andere componisten, musici, schrijvers en regisseurs hebben veel sporen achtergelaten in de Nederlandse archieven. Bekijk de tijdreis van het werk van Louis hier.
Boeken / Books
Anton de Jager, Paul Op de Coul & Leo Samama, Duizend kleuren van muziek (Stichting Andriessen Eeuwfeest, 1992).
Louis Andriessen & Mirjam Zegers, Gestolen tijd (Querido, 2002).
Jetty Krijnen-van der Sterre, De Herenstraat (Stichting De Plantage, 2005).
Agnes van der Horst, De Andriessens (Lias, 2013).
Wij, Andriessen.
Een Hollands kunstenaarsgeslacht. Een film van Ireen van Ditshuyzen
Gastenboek
Heeft u zelf nog een mooie herinnering aan de Andriessens? Een bijzondere ervaring met hun werk of persoon? Deel deze hier met de wereld of alleen de familie Andriessen. Podiumkunst.net zal een selectie publiceren onderaan deze pagina.
Guestbook
Do you have a nice memory of the Andriessens? A special experience with their work or their person? Share it here with world or just with the family Andriessen. Podiumkunst.net will publish a selection at the bottom of this page.
